Formy ochrony przyrody w Islandii
Projekt „Formy ochrony przyrody w Islandii” (FRSE, nr EOG/21/K1/D1/0005)
Projekt Formy ochrony przyrody w Islandii na Uniwersytecie Rolniczym Islandii o numerze EOG/21/K1/D1/W/0005 korzysta z dofinansowania o wartości 8 780,00 EUR otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. Na łączną kwotę dofinansowania składają się środki z:
1) Mechanizm Finansowy EOG 2014-2021 w wysokości 7 463,00 EUR,
2) Budżetu państwa w wysokości 1 317,00 EUR.
Główne cele wizyty to:
1. Podniesienie poziomu umiędzynarodowienia UKSW;
2. Podniesienie jakości kształcenia w zakresie studiów zrównoważonego rozwoju poprzez zdobycie nowej wiedzy przez wykładowców; szczególnie w zakresie form ochrony przyrody na Islandii;
3. Wzmocnienie i utrzymanie dotychczasowej współpracy z Uniwersytetem Rolniczym Islandii oraz poszukiwanie nowych obszarów dla potencjalnych przyszłych projektów edukacyjnych i naukowych;
4. Podniesienie kompetencji językowych uczestników wizyty;
5. Stworzenie możliwości podniesienia kompetencji zawodowych (poprzez poznanie dobrych praktyk w zakresie dydaktyki i badań naukowych);
6. Zdobycie nowej wiedzy na temat praktyk dobrego zarządzania w sektorze edukacji;
7. Wzmocnienie kompetencji w zakresie tworzenia programów edukacyjnych promujących włączenie społeczne.
Program Edukacja, dla którego rolę Operatora pełni Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE), powstał na mocy międzyrządowej umowy dotyczącej wdrażania Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2014 – 2021, zawartej pomiędzy Islandią, Księstwem Liechtensteinu i Królestwem Norwegii a Rzeczpospolitą Polską. Głównym celem Programu jest zmniejszanie różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy Polską a Państwami-Darczyńcami (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) w obszarze edukacji. Działania programowe mają za zadanie wzmacnianie potencjału ludzkiego oraz poszerzanie wiedzy w Polsce.
Czas trwania projektu:
01.05.2022 – 30.09.2022
Budżet projektu:
8 780,00 EUR
Partnerzy projektu:
University of Agriculture of Iceland
Islandia to państwo położone w Europie Północnej, na jednej głównej wyspie i kilku mniejszych w północnej części Oceanu Atlantyckiego. Islandie zamieszkuje około 370 tys. osób. Izolacja wyspy sprawia, że w populacji jest niewielki odsetek imigrantów. Najliczniejszą mniejszością narodową są Polacy, których liczba waha się od 7 do 12 tys.
Choć kraj jest niewielki na przełomie ostatnich lat przeżywa niezwykły rozkwit turystyki. Według danych z Islandzkiej Komisji Turystyki w 2010r. wyspę odwiedziło około 490 tys. turystów. W roku 2015 liczba ta wzrosła do ponad miliona osób, a w 2017r. do 2,5mln turystów. Należy przy tym zaznaczyć, że liczby te zostały oszacowane na podstawie osób korzystających z lotniska w Keflaviku. Co oznacza, że wspomniane statystyki nie obejmują turystów przybywających promami na wyspę. Gospodarka Islandii oparta jest głównie na rybołówstwie oraz przetwórstwie ryb, to turystyka stała się najprężniej rozwijającym się sektorem gospodarki.
Osoby przyjeżdżające na Islandię są głównie zainteresowani rekreacją na „łonie natury”. W odpowiedzi na napływ turystów w kraju powstały liczne biura turystyczne oferujące m.in. poszukiwanie (oglądanie) wielorybów i maskonurów, będących narodowym symbolem kraju; jazdy konne; spływy górskimi rzekami; przejażdżki jeepami lub snowmobilami; wyprawy wędkarskie czy spływy kajakowe. Dodatkowo w całej Islandii działa aż 118 basenów geotermalnych.
Tak wielki napływ turystów z jednej strony ma ogromne znaczenie dla rozwoju Islandii, jednak generuje wiele niebezpieczeństw dla przyrody tego kraju. Dlatego zarówno na poziomie rządowym, jak i pozarządowym uruchomiono szereg programów i przedsięwzięć, które mają na celu z jednej strony uchronić przyrodę przed degradacją, a z drugiej umożliwić turystom jej podziwianie.
W odpowiedzi na wzmożony napływ turystów powstał ogólnonarodowy program, którego celem jest budowa infrastruktury w popularnych miejsc turystycznych. Ma to za zadanie ochronę lokalnej przyrody przed zniszczeniem. Dlatego w całym kraju, aby bardziej kontrolować ruch odwiedzających tak, aby zminimalizować jego negatywny wpływ na przyrodę powstała nowoczesne infrastruktura, m.in.: centra dla zwiedzających, ścieżki, punkty widokowe, publiczne toalety i łazienki, drogi. Nowoczesna infrastruktura sprawia, że przybywający omijają „dzikie” obszary Islandii, a wolą zwiedzać te rejony, które maja przygotowaną szeroko rozumianą infrastrukturę turystyczną.
Wprowadzono w Islandii stały monitoring obszarów cennych przyrodniczo, aby móc czasowo zamykać turystycznie te obszary, które wymagają „regeneracji”, np. obszary na których jest wylęg ptaków. Również wprowadzono limity biletowe na wybrane atrakcje turystyczne. Takie procedury wynikają z faktu, że często turyści nie rozumiejąc „wrażliwości ekosystemów” niszczą przyrodę Islandii. Przykładem może być unikalny mech, który stanowi ważny składnik diety reniferów i owiec, a od niedawna stosuje się go również w przemyśle spożywczym przeznaczonym dla ludzi. Rośliny tworzące mech są bardzo wrażliwe na warunki atmosferyczne, gdyż nie posiadają rozwiniętego systemu korzennego. Z racji krótkiego lata wegetacja na tych terenach jest spowolniona, co sprawia, że roślinność islandzka jest bardzo delikatną i kruchą. Każde mechaniczne uszkodzenie mchu jest właściwie nieodwracalne. Dlatego chodzenie, wyrywanie, jeżdżenie samochodem sprawia, że mech w tym miejscu będzie odrastał przez kolejne lata. Innym przykładem wykorzystania monitoringu przyrodniczego są miejsca, które zyskały na atrakcyjności poprzez pokazanie ich w mass-mediach. Tak stało się z kanionem Fjaðrárgljúfur, który ukazał się w teledysku Justin Bieber. Fani artysty zaczęli przybywać w to miejsce, tym samym doprowadzając do zagrożenia miejscowej fauni i florze.
Innym problemem ekologicznym, który generuje nieodpowiedzialna postawa turystów to tak zwana grupa „insta-turystów”. To osoby, które za wszelką cenę chcą zrobić zdjęcie, nie liczą się przy tym ani z własnym zdrowiem i życiem, ani z naturą. Popularność jednego zdjęcia napędza naśladowców, a to uruchamia reakcję łańcuchową trudną do zatrzymania. Dlatego powstała oddolnie inicjatywa profilu na Instagramie („Keeping Iceland Beautiful”), który piętnuje takie nieodpowiedzialne zachowania. W ramach troski o ochronę przyrody zdecydowano uruchomić program „czerwonej listy”. Oznacza to, że jeśli jakieś miejsce w Islandii na nią trafia, wówczas jest uważane za szczególnie zagrożone i szczególnie chronione. Na taką listę wprowadzono między innymi: wodospad Dettifoss, Geysir, pola geotermalne Kerlingarfjöll, dolina Þjórsárdalur. Obok wyżej wymienionych cennym obszarem przyrodniczym jest Park Narodowy Þingvellir, który jest jedynym miejscem na wyspie, które widnieje na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Islandia to fascynujący kraj, z przepięknymi krajobrazami, wyjątkowymi roślinami i zwierzętami. Zadania zrównoważonego gospodarowania tymi zasobami z jednej strony mają na celu ochronę przyrody przed jej zniszczeniami, a z drugiej zabezpieczenie rozwoju turystki, która jest ważnym elementem gospodarki kraju. Szereg inicjatyw podejmowanych zarówno z poziomu rządowego, jak i lokalnego odnosi konkretne sukcesy. Odwiedzając atrakcyjnie turystycznie miejsca w Islandii można przekonać się o harmonii, porządku i dbałości o przyrodę.
Autor: prof. dr hab. Jacek Tomczyk
